Korte geschiedenis van Veenhuizen (Drenthe)


1818   Oprichting Maatschappij van Weldadigheid door Johannes van den Bosch.

1823-24   Bouw van de dwanggestichten Veenhuizen 1, 2 en 3 om o.a. arme gezinnen te heropvoeden.

1859   De gestichten gaan over naar de staat en worden Rijksbedelaarsgestichten.

1875   Het ministerie van Justitie neemt de Veenhuizer gestichten over van Binnenlandse Zaken.

1888   De gestichten in Veenhuizen worden als Rijkswerkinrichting voor mannen aangewezen. Deze

           mannen worden ‘verpleegden’ genoemd.

1895-1906   Bouw van nieuwe gestichten Veenhuizen 1 en Veenhuizen 2 door de verpleegden zelf. Het

           oude Veenhuizen 2 blijft bestaan en wordt werkgesticht. De hangmatten op de slaapzalen worden

           vervangen door slaapkooien.

1914-18   Behalve verpleegden worden nu ook gedetineerden in Veenhuizen geplaatst, o.a. smokkelaars.

1925   Het oude gesticht te Veenhuizen 3 wordt grotendeels afgebroken.

1935   Komst van souteneurs naar de gestichten.

1941   Zowel in Veenhuizen 1 als Veenhuizen 2 worden gedetineerden geplaatst, waardoor de gestichten

           nog meer het  karakter van gevangenissen krijgen.

1942   Oprichting Korps Gestichtswacht (Gewa) ter vervanging van de buitenbewaking door de

           Marechaussee.

1945   Veel oorlogsmisdadigers (politieke delinquenten) in Veenhuizen. Het aantal verpleegden is sterk

           afgenomen.

1948   Ingebruikname van barakkenkamp voor Indië-deserteurs in de bossen van Veenhuizen I.

1949   Het Eerste Gesticht krijgt de naam ‘Norgerhaven’, het Tweede Gesticht wordt ‘Esserheem’, het

           Derde Gesticht  ‘Bergveen’ en het barakkenkamp gaat ‘Bankenbosch’ heten. De namen zijn tijdens

           een prijsvraag bedacht door oorlogsdelinquenten.

1952-53   Veroordeelde Duitsers en veel andere oorlogsdelinquenten worden overgeplaatst, o.a. naar

           Breda.

1954   De zeventien justitieboerderijen gaan over naar Domeinen, waardoor er geen gestichtsbewoners

           meer kunnen werken.

1956   Veenhuizen krijgt eindelijk waterleiding.

1965   In Norgerhaven en Esserheem wordt begonnen de slaapzalen met slaapkooien te vervangen door

           eenpersoons celkamers.

1967   Eerste grote Nederlandse gevangenisopstand in Esserheem.

1970   Na relatief veel ontsnappingen begint men de beveiliging te verbeteren.

1971   Norgerhaven en Esserheem worden gevangenissen voor langgestrafte, gemeenschapsgeschikte

           mannen.

1973   Als gevolg van versterkte veiligheidsmaatregelen worden woningen rond de gevangenissen

           ontruimd en  afgebroken. Eerste nieuwbouwwoningen. Gedetineerden mogen niet meer samen

           met de bevolking naar de kerk, behalve aan het eind van hun straf.

1983   Ook niet-justitieambtenaren mogen nu in Veenhuizen wonen.

1990-1994   Meer dan honderd panden in Veenhuizen worden tot monument verklaard.

           Een aantal staat leeg en raakt in  verval.

2002   Het Ontwikkelingsbureau Veenhuizen wordt opgericht en begint te zoeken naar

           toekomstmogelijkheden voor het  dorp.

2005   Opening Nationaal Gevangenismuseum in het oorspronkelijke Tweede Gesticht.

2011   Veenhuizen op de voorlopige Werelderfgoedlijst.

2013   Gedetineerden mogen niet meer samen met de dorpsbevolking naar de kerk. Gevangenis

           Bankenbosch gesloten.

2014   Bankenbosch wordt opvang voor asielzoekers.

2015   Norgerhaven wordt verhuurd als gevangenis voor Noorse delinquenten.

2016   Gedetineerden werken niet meer in het openbare groen van Veenhuizen.

2018   Noorse gevangenen verlaten Norgerhaven.

2021   Een deel van Veenhuizen gaat over van het Rijksvastgoedbedrijf naar

           een consortium van drie monumentenorganisaties ‘De nieuwe rentmeester’.

           Veenhuizen als een van de vier voormalige Koloniën van Weldadigheid op

           de Werelderfgoedlijst van de Unesco.  

2023   Veenhuizen bestaat tweehonderd jaar, wat met diverse activiteiten wordt herdacht.    


Contact:

info@marietmeester.nl




Copyright website (met uitzondering van de historische foto’s op de homepage): Jaap de Ruig



HOLLANDS SIBERIË

Rondom de gelijknamige roman van Mariët Meester

het dorp

het huis

de roman

de auteur

de documentaire