Korte geschiedenis van Veenhuizen (Drenthe)
1818 Oprichting Maatschappij van Weldadigheid door Johannes van den Bosch.
1823-
1859 De gestichten gaan over naar de staat en worden Rijksbedelaarsgestichten.
1875 Het ministerie van Justitie neemt de Veenhuizer gestichten over van Binnenlandse Zaken.
1888 De gestichten in Veenhuizen worden als Rijkswerkinrichting voor mannen aangewezen. Deze
mannen worden ‘verpleegden’ genoemd.
1895-
oude Veenhuizen 2 blijft bestaan en wordt werkgesticht. De hangmatten op de slaapzalen worden
vervangen door slaapkooien.
1914-
1925 Het oude gesticht te Veenhuizen 3 wordt grotendeels afgebroken.
1935 Komst van souteneurs naar de gestichten.
1941 Zowel in Veenhuizen 1 als Veenhuizen 2 worden gedetineerden geplaatst, waardoor de gestichten
nog meer het karakter van gevangenissen krijgen.
1942 Oprichting Korps Gestichtswacht (Gewa) ter vervanging van de buitenbewaking door de
Marechaussee.
1945 Veel oorlogsmisdadigers (politieke delinquenten) in Veenhuizen. Het aantal verpleegden is sterk
afgenomen.
1948 Ingebruikname van barakkenkamp voor Indië-
1949 Het Eerste Gesticht krijgt de naam ‘Norgerhaven’, het Tweede Gesticht wordt ‘Esserheem’, het
Derde Gesticht ‘Bergveen’ en het barakkenkamp gaat ‘Bankenbosch’ heten. De namen zijn tijdens
een prijsvraag bedacht door oorlogsdelinquenten.
1952-
Breda.
1954 De zeventien justitieboerderijen gaan over naar Domeinen, waardoor er geen gestichtsbewoners
meer kunnen werken.
1956 Veenhuizen krijgt eindelijk waterleiding.
1965 In Norgerhaven en Esserheem wordt begonnen de slaapzalen met slaapkooien te vervangen door
eenpersoons celkamers.
1967 Eerste grote Nederlandse gevangenisopstand in Esserheem.
1970 Na relatief veel ontsnappingen begint men de beveiliging te verbeteren.
1971 Norgerhaven en Esserheem worden gevangenissen voor langgestrafte, gemeenschapsgeschikte
mannen.
1973 Als gevolg van versterkte veiligheidsmaatregelen worden woningen rond de gevangenissen
ontruimd en afgebroken. Eerste nieuwbouwwoningen. Gedetineerden mogen niet meer samen
met de bevolking naar de kerk, behalve aan het eind van hun straf.
1983 Ook niet-
1990-
Een aantal staat leeg en raakt in verval.
2002 Het Ontwikkelingsbureau Veenhuizen wordt opgericht en begint te zoeken naar
toekomstmogelijkheden voor het dorp.
2005 Opening Nationaal Gevangenismuseum in het oorspronkelijke Tweede Gesticht.
2011 Veenhuizen op de voorlopige Werelderfgoedlijst.
2013 Gedetineerden mogen niet meer samen met de dorpsbevolking naar de kerk. Gevangenis
Bankenbosch gesloten.
2014 Bankenbosch wordt opvang voor asielzoekers.
2015 Norgerhaven wordt verhuurd als gevangenis voor Noorse delinquenten.
2016 Gedetineerden werken niet meer in het openbare groen van Veenhuizen.
2018 Noorse gevangenen verlaten Norgerhaven.
2021 Een deel van Veenhuizen gaat over van het Rijksvastgoedbedrijf naar
een consortium van drie monumentenorganisaties ‘De nieuwe rentmeester’.
Veenhuizen als een van de vier voormalige Koloniën van Weldadigheid op
de Werelderfgoedlijst van de Unesco.
2023 Veenhuizen bestaat tweehonderd jaar, wat met diverse activiteiten wordt herdacht.
Contact:
info@marietmeester.nl
HOLLANDS SIBERIË
Rondom de gelijknamige roman van Mariët Meester